ADLİ ASTRONOMİ
N. Ege Güral, M.S., İ.Ü. Adli Tıp Enstitüsü
H. Bülent Üner, Ph. D., Adli Tıp Kurumu Başkanlığı
Adli Astronomiyi ilgilendiren suçlar gerçekten hafife alınacak cinsten değildir ve yargı ile son derece iç içedir. Adli Astronomi, Adli Bilimlerin bir dalıdır ve geliştirilmeyi beklemektedir.
GELEN SUÇLARA ÖRNEKLER
Adli Tıp Kurumuna 1992 yılında,
bir Askeri Ceza Mahkemesinden gelen dosyada, bir asteğmen, havanın çok
karanlık olduğundan dolayı, er zannedip yüzbaşıyı dövdüğünü söylemektedir.
Olay saati 24:00 civarıdır ve aylardan Ağustos'dur. Yaptığımız hesaplarda
ayın dolunay evresinde, en yukarıda olduğu, mevsim ve yöre itibarı ile
havanın açık olup, hiçbir ışık olmasa
bile kişilerin rahatça tanınabileceği görülmüştür.
Hırsızlık, mesken masuniyetini
ihlal, seçim yasasına muhalefet, teşhir suçu, yağma, adam öldürmeye teşebbüs,
6136 (Silah) sayılı yasaya muhalefet, orman kanununa muhalefet, gasp, ırza
geçme ve sarkıntılık, dikkatsizlik ve tedbirsizlik ile ölüme sebebiyet
verme, ihtiyati tedbir yasasına muhalefet, resmi mercileri iğfal, görevli
memura mukavemet, siyasi amaçla adam öldürmeye teşebbüs, şahısta hata yapmak
suretiyle adam öldürme suçu, alenen cinsel ilişkide bulunmak,
resmi haberleşmeyi bozma, Türk Bayrağı'na hakaret, tehdit, faili gayri
muayyen şekilde adam öldürmek ve kavgada ölene el uzatmak, gece bina ve
mahsulat yakmak, işkence ve tahrik ile cinayet suçu, adam öldürmeye azmettirmek
gibi daha bir çok konu Adli Astronomi ile ilgilidir.
Adli Tıp bünyesinde Trafik
Şubesi de vardır. Kısaca trafik kazalarında suç oranı tespiti yapılır.
Bu şubeyle Astronomi Birimi irtibat halindedir. 1993 Yılında gelen bir
dosyada trafik kazasının mağduru, havanın aydınlık olduğunu, sanık ise
karanlık olduğunu iddia etmektedir. Mahkeme karanlık olduğu görüşündedir.
Sonuçta, olay Türkiye Yaz Saati uygulamasının bittiği gündedir. Bilirkişi
ve mahkeme yaz saati uygulamasını fark etmediğinden bu çelişkili durum
ortaya çıkmıştır.
RAPORLARDA İZLENEN YÖNTEM
Ay ile ilgili işlerde Ay'ın
şekli (Yaşı), doğuş, batış saatleri ve gelecek aydan itibaren beş adet
tekabül günü verilir, raporların sonuna "Olay saatindeki hava durumunun
meteorolojiden sorulması" ibaresi eklenir. Savcılık, Hakimlik ve Mahkemece
olay saat ve tarihinde,o bölgedeki meteoroloji raporu istenir. Burada,
her olay yerinde veya yakınında meteoroloji laboratuvarı olmadığından,
yakın yerleşim bölgelerindeki hava durumu verilir. Verilen beş adet tekabül
gecesinden hangisi olay tarihindeki
hava durumuna uygunsa o gece keşfe çıkılır. Yazışmalar ve duruşmaların
ertelenmesi sonucu keşif tarihleri yeniden istenir. Böylece aylar geçer.
Keşif için Ay'ın aydınlatma gücü olduğu kadar Ay'ın ışığının geliş açısı
da önemlidir. Ay'ın her gece için gökyüzünde
görülme süreleri farklıdır, bu süre 9-16 saat arasında değişir, bağlı olarak
Ay'ın gökyüzünde izlediği yol, doğuş ve batış yerleri de farklıdır(1).
Olay yerinde Ay Işığı'nın geliş yönü farklı olacaktır. Aydınlatmaya etken
diğer faktörleri gözönüne almazsak, olay saatine , Ay'ın şekli ve açısal
duruma uygun yıl içinde az sayıda gece tekabül edecektir. Coğrafik ve çevresel
koşullar dolayısıyla bazı davalarda bu durum göz önüne alınmalıdır.
Raporlarda verilen keşif
günleri Ay'ın şekli ve olay saatine göre verilebilmektedir. Keşfe çıkan
hakimlerin bu konuyu göz önünde bulundurmaları gerekmektedir.
OLAY YERİ AYDINLIĞINI ETKİLEYEN DİĞER FAKTÖRLER
- Başta meteorolojik etkileri alabiliriz. (Bulut, kar, yağış)
- İkincisi olay yeri çevresinin mimari yapısı, binaların yükseklikleri, dış cephe boyalarının rengi, binaların birbirlerine yakınlıkları veya açık arazi olması
- Üçüncüsü atmosferik sönükleştirmedir. (Nem ve toz oranı)
- Coğrafik koşullar, çevrenin doğası, göl, deniz, orman ve bitki örtüsü Ay ışığının yansıtmasını etkileyecektir.
- Ay'ın doğmadan, güneş gibi tan olayı oluşturmayacağı hesaba katılırsa Ay için doğuş, batış ve görülme süresi önemlidir. Oysa yüksek bir tepe doğuş, batış saatlerini geciktirebilir.
İÇTİHAT KARARLARI
Yargıtay içtihat kararlarından görülebileceği gibi kararlar, yetkili mercilere sorulmadığından bozulabilmektedirler. 2659 Sayılı Adli Tıp Kurumu Kanununun 31.maddesine göre; Yüksek öğrenim kurumları ve birimleri Adli Tıp mevzuatı çerçevesinde, Adli Tıp olaylarında ve diğer adli konularda Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu'na göre (C.M.U.K. Madde 66) resmi bilirkişi sayılır.
765 s. T.CEZA KANUNU
Madde 0193 KONUT DOKUNULMAZLIĞINI BOZMA
Mercii: 212. Yarg. 4.CEZA DAİRESİ Esas no: 982/1455
Karar No: 982/1739
Tarih: 16/03/1982
Özü : Sanığın saat 19:30 sıralarında konut dokunulmazlığını bozduğu anlaşılmıştır. Suç tarihinde o yerde güneşin batış saati, ilgili yerden sorularak gece vakti sayılıp sayılmayacağı belirlenmelidir.
Madde: 0492. MEVSUF HIRSIZLIK
Mercii: 32.Yarg. 6.CEZA DAİRESİ Esas No: 989/906
Karar No: 989/10148
Tarih: 21/12/1989
Özü : Hırsızlık suçunun işlendiği saat saptanamıyorsa "Kuşkudan sanık yararlanır" kuralı uyarınca eylemin gündüzün bina içinde hırsızlık olarak kabulü gerekir.
Madde: 0411. FİİLİN GECELEYİN - UMUMİ FELAKET ZAMANINDA İŞLENMESİ
Mercii: 32.Yarg.6. CEZA DAİRESİ Esas No: 976/2095
Karar No: 976/2215
tarih: 30/03/1976
Özü : Sanık geceleyin tomruk yüklü kamyonu, silahla durdurmaya tam derecede kalkışmıştır. Eylem T.C.K.nun 384/1. 2.62. maddelerine uygun görülerek cezalandırılmıştır. Sanığa uygulanan maddelerdeki suç unsurları tamamiyle oluşmuş, yalnız, suç geceleyin işlendiği halde T.C.K.nun 411. maddesi gereğince cezanın arttırılmaması yasaya aykırıdır.
ADLİ ASTRONOMİNİN GELECEĞİ
Görünen odur ki: yaklaşık
30 yıldır Adli Astronomide fazla bir gelişme olmamıştır. Yargıdan da bir
zorlama gelmemiştir. Ancak zaman zaman "Karanlık" olup olmadığı ısrarla
sorulmakta ise de, standart cevap verilmektedir. Çünkü bu gibi konularda
detaylı bilimsel araştırma yapılmamıştır.
Raporlara sadece faks ile alınmış meteoroloji raporlarını eklemek dahi
yılda en az 400 davanın 6 ay önce sonuçlanmasını sağlayabilecektir.
İletişim teknolojisinin böylesine
geliştiği ve cihazların alınabilirliği kolaylaştığı günümüzde Adli Tıp
Kurumu, meteorolojinin ve üniversitelerimizin en azından büyük adli merkezlerle
bilgisayarlı iletişim hattı olmalıdır.
Astronomi hesap işidir. Tüm
veriler bilgisayar programları haline rahatça dönüştürülebilir. Böylece
yazışmalarla geçen aylar birkaç saniyeye indirilebilir.
Meteorolojik koşullar, çevrenin
doğal oluşumu, coğrafik ve mimari koşulların etkisi, atmosferik sönükleştirme
etkileri, pratik aydınlık ölçekleri haline dönüştürülebilir bilgisayar
programları oluşturulabilir. Hatta olay yerinde kullanılabilecek ölçme
değerlendirme cihazları yapılabilir.
Adli amaçlı meteorolojik
ölçümler yapabilen cihazlar yapılabilir ve Adli Meteoroloji Bilim Dalı
kurulabilir. Her şeyden önce üniversitelerimizde uygulamalı araştırmalara
gidilmelidir. Söz konusu adalet hizmetidir. (2)
KAYNAKLAR
1) Kızılırmak A., (1977). Küresel Gökbilim
s:85 E.Ü. Matbaası. İzmir
2) Güral N.E., Üner H.B., (1993). Astronomi
ve Adli Tıp, 7.Ulusal Adli Tıp Günleri. 1-5 Kasım 1993. Antalya,
Poster Sunuları kitabı
.